Değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı 2019 yılı için 14.800 TL olarak

[admin]

Değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı 2019 yılı için 14.800 TL olarak belirlenmiştir.

Link : https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/2020DigerKazanc.pdf


ÜCRETSİZDİR
Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı
Yayın No: 351
Şubat/2020
DEĞER ARTIŞI KAZANCI ARIZİ KAZANÇ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN
VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
Ayrıntılı bilgi için
Vergi İletişim Merkezi (VİMER)
www.gib.gov.tr
Bu Rehber, yayım tarihinde yürürlükte olan mevzuat dikkate alınarak hazırlanmıştır.
 Mevzuat Bilgilerine ve Güncel Haberlere;
• Başkanlığımız internet sayfasından,
• Sosyal medya hesaplarından,
• e-Posta bilgilendirme sisteminden,
 ulaşabilirsiniz.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı
Yayın No: 351
Şubat/2020
www.gib.gov.tr
içindekiler
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR................................................................1
1. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI............................................................1
1.1. KAPSAMI.........................................................................................1
1.1.1. Menkul Kıymetlerin veya Diğer Sermaye Piyasası Araçlarının Elden
Çıkarılmasından Sağlanan Kazançlar.......................................................2
1.1.2. 70 inci Maddenin Birinci Fıkrasının (5) Numaralı Bendinde
Yazılı Hakların (İhtira Beratları Hariç) Elden Çıkarılmasından Doğan
Kazançlar.................................................................................................3
1.1.3. Telif Haklarının ve İhtira Beratlarının Müellifleri, Mucitleri ve
Bunların Kanuni Mirasçıları Dışında Kalan Kimseler Tarafından Elden
Çıkarılmasından Doğan Kazançlar...........................................................4
1.1.4. Ortaklık Haklarının veya Hisselerinin Elden Çıkarılmasından Doğan
Kazançlar.................................................................................................4
1.1.5. Faaliyeti Durdurulan Bir İşletmenin Kısmen veya Tamamen Elden
Çıkarılmasından Doğan Kazançlar...........................................................4
1.1.6. İktisap Şekli Ne Olursa Olsun (İvazsız Olarak İktisap Edilenler Hariç)
70 inci Maddenin Birinci Fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) Numaralı Bentlerinde
Yazılı Mal ve Hakların, İktisap Tarihinden Başlayarak Beş Yıl İçinde Elden
Çıkarılmasından Doğan Kazançlar...........................................................5
1.1.6.1.Gayrimenkul Alım-Satım İşlerinde Ticari Kazanç-Değer Artışı
Kazancı Ayrımı..........................................................................................5
1.1.6.2. Mal ve Hakların İktisap Şekli.........................................................6
1.1.6.3. Gayrimenkullerde İktisap Tarihinin Belirlenmesi..........................7
1.1.6.4.Cins Tashihi Yapılan Gayrimenkuller ile Kat Karşılığı
Olarak Müteahhit veya Konut Yapı Kooperatiflerinden
Alınan Gayrimenkullerin Satılması Halinde İktisap Tarihinin
Belirlenmesi.............................................................................................8
1.2. SAFİ DEĞER ARTIŞI KAZANCININ TESPİTİ.................................9
1.2.1.Endeksleme Yapılması..................................................................11
1.3. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARINDA İSTİSNA...............................12
www.gib.gov.tr
içindekiler
1.4. VERGİLENDİRİLMEYECEK DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI........13
2. ARIZİ KAZANÇLAR...........................................................................14
2.1. KAPSAMI........................................................................................14
2.2. SAFİ ARIZİ KAZANCIN TESPİTİ...................................................14
2.3. ARIZİ KAZANÇLARDA İSTİSNA...................................................15
3. YILLIK BEYANNAMEYE DAHİL EDİLEN KAZANÇ VE İRATLARDAN
YAPILACAK İNDİRİMLER.....................................................................16
4. BEYANNAMENİN VERİLME ZAMANI VE ŞEKLİ............................17
4.1. TAM MÜKELLEFİYET....................................................................18
4.1.1 Hazır Beyan Sistemi......................................................................18
4.2. DAR MÜKELLEFİYET....................................................................19
4.2.1. Münferit Beyanname....................................................................20
5. UYGULANACAK VERGİ TARİFESİ..................................................21
6. VERGİNİN ÖDENME ZAMANI VE ŞEKLİ........................................22
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 1
GİRİŞ
Bu Rehber, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nda yer alan yedi gelir
unsurlarından biri olan diğer kazanç ve iratları elde eden gerçek kişilerin
vergilendirilmesine yönelik olarak hazırlanmıştır.
Rehberde, 2019 yılında gerçek kişilerce elde edilen diğer kazanç ve
iratların; kapsamı, istisna tutarları, beyan edilip edilmeyeceği, beyan
edilmesi durumunda hangi şartlar altında beyan edileceği, beyannamenin
verilme zamanı ve verginin ödenmesi konularında bilgiler yer almaktadır.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR
Gelir Vergisi Kanunu'ndaki gelir unsurlarından biri olan diğer kazanç ve
iratlar; belirli kaynaklara bağlanması mümkün olmayan, belirli dönemlerde
(periyodik olarak) meydana gelmeyen, devamlı değil arızi olan ve çoğu
zaman bir teşebbüs sonucu olmaksızın, kişilerin bazı mal varlıklarında
kendiliğinden meydana gelen kazanç ve iratlardır.
Diğer kazanç ve iratlar;
• Değer artışı kazançları,
• Arızi kazançlar,
olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
1. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI
1.1. KAPSAMI
Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 80 inci maddesine göre aşağıda
sayılan mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer
artışı kazançları olarak vergilendirilir.
1. İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait
olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç,
menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden
çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
2. 70 inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı
hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan
kazançlar.
2 www.gib.gov.tr
3. Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve
bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından
elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan
kazançlar.
5. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden
çıkarılmasından doğan kazançlar.
6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç)
70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı
bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai
istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap
tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan
kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla
tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından
satın alınmış sayılır.).
Elden çıkarma; yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz
karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması,
devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade
etmektedir.
Faaliyetine devam eden ticari bir işletmenin kısmen veya tamamen
satılmasından veya ticari işletmeye dahil amortismana tabi iktisadi
kıymetlerle yukarıda belirtilen hakların elden çıkarılmasından doğan
kazançlar ticari kazanç sayılmakta ve bunlara ticari kazanç hakkındaki
hükümler uygulanmaktadır.
1.1.1. Menkul Kıymetlerin veya Diğer Sermaye Piyasası Araçlarının
Elden Çıkarılmasından Sağlanan Kazançlar
Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 80 inci maddesine göre, ivazsız olarak
iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla
süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer
sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
değer artışı kazancı olarak vergilendirilmektedir.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 3
Söz konusu menkul kıymetlerin alım-satımından elde edilen değer
artışı kazançlarında vergilendirmeye esas alınacak kazanç, Gelir Vergisi
Kanunu'nun Mükerrer 81 inci maddesine göre elden çıkarma karşılığında
alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerin
tutarından, elden çıkarılan kıymetin maliyet bedeli ile elden çıkarılma
dolayısıyla yapılan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi
suretiyle bulunacaktır.
Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 67 nci maddesinin 1 inci fıkrasının
(d) bendinde belirtildiği üzere; tam mükellef kurumlara ait olup, Borsa
İstanbul (BIST)' da işlem gören ve bir yıllık süreden sonra elden çıkarılan
hisse senetleri için Gelir Vergisi Kanunu'nun değer artışı kazançlarının
vergilendirilmesine ilişkin Mükerrer 80 inci madde hükümleri
uygulanmayacak olup, dolayısıyla bu gelirler için değer artışı kazancı
kapsamında yıllık beyanname de verilmeyecektir.
Örnek 1: Mükellef (A), 03.02.2018 tarihinde sahibi olduğu tam mükellef
kuruma ait Borsa İstanbul (BIST)' da işlem görmeyen hisse senetlerini
30.04.2019 tarihinde satmıştır. Buna göre mükellef, söz konusu hisse
senetlerini iktisap tarihinden itibaren 2 yıldan fazla süre ile elde tutmadan
satmış olduğundan, elde ettiği kazanç değer artışı kazancı olarak vergiye
tabi olacaktır.
Örnek 2: Mükellef (B), 03.03.2018 tarihinde sahibi olduğu tam mükellef
kuruma ait Borsa İstanbul (BIST)' da işlem gören hisse senetlerini
30.05.2019 tarihinde satmıştır. Buna göre mükellef, söz konusu Borsa
İstanbul (BIST)' da işlem gören hisse senetlerini iktisap tarihinden itibaren
1 yıldan fazla süre ile elde tutarak satmış olduğundan, elde ettiği kazanç
Gelir Vergisi Kanunu Geçici 67 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (d) bendi
kapsamında değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olmayacaktır.
1.1.2. 70 inci Maddenin Birinci Fıkrasının (5) Numaralı Bendinde
Yazılı Hakların (İhtira Beratları Hariç) Elden Çıkarılmasından
Doğan Kazançlar
Gelir Vergisi Kanunu'nun 70 inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı
bendinde yazılı ihtira beratları dışındaki haklar; arama, işletme ve imtiyaz
hakları ve ruhsatları, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik
resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü
4 www.gib.gov.tr
bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye
ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı
veya kullanma imtiyazı gibi haklar olup, bunların elden çıkarılmasından
doğan kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilmektedir.
1.1.3. Telif Haklarının ve İhtira Beratlarının Müellifleri, Mucitleri ve
Bunların Kanuni Mirasçıları Dışında Kalan Kimseler Tarafından
Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar
Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni
mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan
kazançlar değer artışı kazancı; müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni
mirasçıları tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar ise serbest
meslek kazancı olarak vergilendirilmektedir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 18
inci maddesindeki şartların sağlanması halinde serbest meslek kazancı
istisnasından yararlanılması da mümkündür.
1.1.4. Ortaklık Haklarının veya Hisselerinin Elden Çıkarılmasından
Doğan Kazançlar
Limited, paylı komandit, adi komandit, kollektif ve adi şirketlerde ortakların
ortaklık paylarını satmaları karşılığında elde edilen kazançlar ile kooperatif
üyelerinin sahip oldukları ortaklık paylarının elden çıkarılması karşılığında
sağlanan kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilmektedir.
Örnek 3: Gerçek kişi Mükellef (C), (D) Limited Şirketine 04.04.2011
tarihinde % 50 ortak olmuştur. Mükellef, 13.02.2019 tarihinde (D) Limited
Şirketindeki ortaklık payını ABC Limited Şirketine bedel karşılığında
devretmiştir. Mükellefin ortaklık payını elden çıkarmasından dolayı
elde ettiği kazancın değer artışı kazancı olarak vergiye tabi tutulması
gerekmektedir.
1.1.5. Faaliyeti Durdurulan Bir İşletmenin Kısmen veya Tamamen
Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 161 inci maddesine göre işi bırakarak
ticari faaliyetini sonlandıran mükelleflerin, kendi üzerinde kalan mal ve
hakların elden çıkarılmasından sağlanan kazanç değer artışı kazancı
olarak vergilendirilmektedir.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 5
1.1.6. İktisap Şekli Ne Olursa Olsun (İvazsız Olarak İktisap Edilenler
Hariç) 70 inci Maddenin Birinci Fıkrasının (1), (2), (4) ve (7)
Numaralı Bentlerinde Yazılı Mal ve Hakların, İktisap Tarihinden
Başlayarak Beş Yıl İçinde Elden Çıkarılmasından Doğan
Kazançlar
Gelir Vergisi Kanunu'nun 70 inci maddesinin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve
7 numaralı bentlerinde yazılı mal ve haklar aşağıdaki gibidir:
• Arazi, bina, maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları,
kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve
bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı,
• Voli mahalleri ve dalyanlar,
• Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar,
• Gemi ve gemi payları ile bilumum motorlu tahmil ve tahliye
vasıtaları.
Karşılıksız edinilenler dışında, yukarıda sayılan mal ve hakların iktisap
tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan
kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilmektedir.
Gerçek kişilerin bir bedel karşılığı edindikleri gayrimenkullerin (konut,
arsa, vb.) iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılması
halinde, elde edilen kazanç gelir vergisine tabidir.
Örnek 4: Mükellef (E), 10.12.2018 tarihinde 300.000 TL'ye satın almış
olduğu gayrimenkulü 15.07.2019 tarihinde 400.000 TL'ye satmıştır. Buna
göre mükellef, söz konusu gayrimenkulü alış tarihinden itibaren beş tam
yıl geçmeden satmış olduğundan, elde ettiği kazancın istisna tutarını
aşan kısmı değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olacaktır.
1.1.6.1. Gayrimenkul Alım-Satım İşlerinde Ticari Kazanç-Değer Artışı
Kazancı Ayrımı
Gerçek kişilerin sahip oldukları gayrimenkulleri elden çıkarmalarından
doğan kazancın niteliği ve vergilendirilmesi hakkında, Gelir Vergisi
Kanunu'nda iki ayrı gelir türünde düzenlemeye yer verilmiştir. Bunlardan
6 www.gib.gov.tr
ilki "ticari kazanç", diğeri ise "diğer kazanç ve iratlar" hükümlerinde yer
alan düzenlemedir.
Gayrimenkul alım satım işinden elde edilen gelirin niteliğinin belirlenmesinde
ilk önemli unsur "faaliyetteki devamlılık" tır. Gayrimenkul alım satım
işleri devamlı olarak, bir meslek halinde sürdürülüyorsa elde edilen
kazanç ticari kazançtır. Burada devamlılık unsurunu belirleyen en önemli
ölçüt, kazanç doğuran işlem sayısındaki çokluktur. İşlem sayısındaki
çokluk gayrimenkullerin aynı takvim yılı içerisinde birden fazla veya takip
eden birden fazla takvim yılında art arda satılmış olmasına göre belirlenir.
Alım satım işlemlerinin birden fazla olması halinde kazanç şeklinin
belirlenebilmesi için ikinci önemli unsur olan "satışın hangi amaçla
yapıldığı" nın tespit edilmesi gerekmektedir. Gayrimenkul alım satımı
kazanç elde etmek için yapılıyorsa söz konusu alım-satım işlemi ticari
kazanç kapsamında değerlendirilir. Gayrimenkul alım satımında ticari bir
amaç yoksa şahsi ihtiyacın karşılanması amacıyla yapılıyorsa elde edilen
kazanç değer artışı kazancı olarak değerlendirilir.
Gayrimenkul alım satım işinden elde edilen gelirin niteliğinin
belirlenmesinde üçüncü önemli unsur ise "ticari bir organizasyonun
varlığı" dır. İş yeri açılması, işçi çalıştırılması, ticaret siciline kayıt olunması
vb. durumlarda ticari bir organizasyonun var olduğu kabul edilmektedir.
Gayrimenkul alım satımı, şekli ve maddi şartları ile kurulmuş bir ticari
organizasyon içinde yapılıyorsa elde edilen kazanç ticari kazançtır.
Ticari organizasyonun şekli ve maddi unsurları ile açıkça belli olmadığı
hallerde ise kazanç türü "faaliyetteki devamlılık" ve "satışın hangi amaçla
yapıldığı" unsurlarına göre tespit edilir.
Gayrimenkul alım satım işlemi "ticari kazanç" hükümleri kapsamında
değilse elde edilen kazanç "değer artışı kazancı" hükümlerine göre
tespit edilir.
1.1.6.2. Mal ve Hakların İktisap Şekli
Mal ve haklar bedelsiz olarak edinilmişse bu mal ve hakların
elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazancı olarak
vergilendirilmeyecektir. Bunun dışında, iktisap şekli ne olursa olsun söz
konusu mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer
artışı kazancı olarak vergilendirilecektir.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 7
Örnek 5: Mükellef (F), 10.07.2015 tarihinde kendisine miras yoluyla
intikal eden apartman dairesini 16.09.2019 tarihinde satmıştır. Satışa
konu apartman dairesinin bedelsiz olarak (veraset yoluyla) intikal etmesi
nedeniyle, mükellefin bu satıştan elde ettiği gelir, değer artışı kazancı
olarak vergilendirilmeyecektir.
1.1.6.3. Gayrimenkullerde İktisap Tarihinin Belirlenmesi
Gayrimenkullerde iktisap, Türk Medeni Kanunu'nun 705 inci maddesi
uyarınca, tapuya tescille gerçekleşmektedir. Buna göre, kat karşılığı
müteahhide veya kooperatiflere verilen arsa karşılığında alınan
gayrimenkuller dahil, iktisap edilen gayrimenkullerin elden çıkarılması
halinde, değer artışı kazancının tespiti yönünden iktisap tarihi olarak,
gayrimenkulün tapuya tescil edildiği tarih esas alınacaktır.
Ancak, gayrimenkulün tapuya tescil tarihinden önce sahibinin fiilen
kullanımına bırakıldığı bazı özel hallerde, iktisap tarihi olarak tapuya tescil
tarihi yerine fiilen kullanıma bırakılma tarihinin kabul edilmesi gerekir.
Bu çerçevede, konut yapı kooperatifleri, Toplu Konut İdaresi veya diğer
kişilerden gayrimenkulü fiilen kullanıma hazır şekilde teslim alanların,
söz konusu gayrimenkulleri fiilen kullandıklarını; tahsis belgesi, teslim
tutanakları, su, elektrik, telefon, doğalgaz faturaları ve benzeri belgelerle
tevsik etmeleri halinde değer artışı kazancının tespiti yönünden fiilen
kullanıma başladıkları tarih iktisap tarihi olarak kabul edilecektir.
Gayrimenkulün ihale veya icra yoluyla alındığı durumlarda da fiilen
kullanıma hazır şekilde teslim alındığının yukarıda sözü edilen belgelerle
tevsik edilmesi şartıyla, tapu tescil işlemi olmasa dahi fiilen kullanıma
bırakıldığı tarihin iktisap tarihi olarak kabul edilmesi gerekir.
Örnek 6: Mükellef (G), kooperatif üyeliği karşılığında iktisap ettiği
gayrimenkulüne, 20.04.2017 tarihinde su, elektrik ve telefon bağlattırarak,
bu tarihten itibaren fiilen kullanmaya başlamış ve bu durumu ilgili
kurumlardan aldığı belgeler ile ispatlamıştır. Bu gayrimenkulün mükellef
adına tapu tescili, 21.11.2018 tarihinde yapılmıştır.
Buna göre, değer artışı kazancının tespiti açısından beş yıllık sürenin
hesabında, gayrimenkulün fiilen kullanılmaya başlandığı 20.04.2017
tarihinin iktisap tarihi olarak esas alınması gerekir.
8 www.gib.gov.tr
Örnek 7: Mükellef (H), Toplu Konut İdaresinden bir daire satın almıştır.
Daire tespiti için 05.10.2016 tarihinde noterde kura çekimi yapılmış,
21.11.2018 tarihinde de yapı kullanım izin belgesi alınmış ancak
dairelerin tapuya tescil işlemi, Toplu Konut İdaresine yapılan ödemelerin
tamamlanmasından sonra 08.08.2019 tarihinde yapılmıştır.
Buna göre, değer artışı kazancının tespiti açısından beş yıllık sürenin
hesabında, gayrimenkulün yapı kullanma izin belgesinin alındığı
21.11.2018 tarihin esas alınması gerekir.
Örnek 8: Mükellef (K), sahibi bulunduğu gayrimenkulün kat irtifakı
tapusunu 03.03.2017 tarihinde, kat mülkiyeti tapusunu ise 06.12.2018
tarihinde almıştır.
Bu durumda, iktisap tarihi olarak kat irtifakı tapusunun alındığı 03.03.2017
tarihinin esas alınması gerekir.
Örnek 9: Mükellef (L), 05.08.2016 tarihinde "satış vaadi sözleşmesi" ile
almış olduğu araziyi 11.11.2018 tarihinde tapuya tescil ettirmiştir.
Söz konusu arazinin iktisap tarihi olarak, tapuya tescil edildiği 11.11.2018
tarihinin esas alınması gerekir.
1.1.6.4. Cins Tashihi Yapılan Gayrimenkuller ile Kat Karşılığı
Olarak Müteahhit veya Konut Yapı Kooperatiflerinden
Alınan Gayrimenkullerin Satılması Halinde İktisap Tarihinin
Belirlenmesi
Cins değişikliği (cins tashihi), bir taşınmaz malın cinsinin, yapısız iken
yapılı veya yapılı iken yapısız hale; bağ, bahçe, tarla vb. iken arsa, arazi
iken, bağ, bahçe vb. duruma dönüştürmek için paftasında ve tapu
sicilinde yapılan işlem olarak tanımlanmıştır (Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğünün 16.03.2010 gün ve 2010/4-1697 No.lu Genelgesi).
Arazi vasfında iktisap edilen gayrimenkulün belediyelerce ifraz ve taksim
işlemine tabi tutularak satılması halinde iktisap tarihi olarak arazinin
iktisap edildiği tarih değil, belediyenin ifraz işlemi sonucu arsa vasfını
kazanarak, cins tashihi yapıldığı tarihin esas alınması gerekir.
Arsa olarak iktisap edilen gayrimenkul üzerine bina inşa edilmesi
veya söz konusu gayrimenkulün kat karşılığı verilmesi sonucu alınan
gayrimenkullerin tapuya tescili, cins tashihi sayılarak tapuya tescil
tarihinin iktisap tarihi olarak kabul edilmesi gerekir.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 9
Gayrimenkullerin ivazsız şekilde iktisap edilmesi değer artışı kazancının
konusuna girmemektedir. Bu çerçevede ivazsız olarak iktisap edilen
gayrimenkulün üzerine, sahibi tarafından inşa edilen veya kat karşılığı
olarak alınan gayrimenkullerin daha sonra elden çıkarılması halinde elde
edilen gelir, değer artışı kazancı kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Örnek 10: Mükellef (M)'nin, 05.08.2010 tarihinde satın aldığı arsayı
23.01.2017 tarihinde kat karşılığı olarak müteahhide vererek almış olduğu
gayrimenkuller, 25.04.2019 tarihinde tapuya tescil edilmiştir.
Kat karşılığı alınan gayrimenkuller yeni bir iktisap olarak kabul edilecek ve
değer artışı kazancının tespitinde gayrimenkullerin tapuya tescil edildiği
25.04.2019 tarihi esas alınacaktır. Fiilen kullanımın tapu tescilinden önce
gerçekleşmesi halinde ise bu tarihin esas alınması gerekir.
Örnek 11: Mükellef (N) tarafından, 25.10.2010 tarihinde satın alınan ve
tapuya arazi olarak tescil edilen gayrimenkulün, belediyece ifraz işlemi
sonucu 27.07.2018 tarihinde cins tashihi gerçekleştirilerek tapuya arsa
olarak tescili yapılmıştır.
Değer artışı kazancının tespiti açısından, söz konusu değişikliğin (cins
tashihi) yapıldığı 27.07.2018 tarihinin esas alınması gerekir.
Örnek 12: Mükellef (P)'ye veraset yoluyla intikal eden iki katlı ahşap
bina, yıkılıp yerine yeni bir bina yapılması ve bu yeni binadan kendisine
iki adet daire verilmesi karşılığında, müteahhide verilmiştir. Mükellef,
müteahhitten kat karşılığı aldığı iki adet daireyi teslim aldığı yıl içinde
satmıştır.
İvazsız olarak (veraset yoluyla) iktisap edilen gayrimenkulün, cins tashihi
yapılarak kat karşılığı verilmesi halinde, "ivazsız iktisap edilme" niteliği
değişmeyeceğinden, gayrimenkulün satışından elde edilen gelir de değer
artışı kazancına tabi olmayacaktır.
1.2. SAFİ DEĞER ARTIŞI KAZANCININ TESPİTİ
Değer artışı kazancında vergilendirilecek kazanca "safi değer artışı"
denilmektedir. Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında
alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) sağlanan ve para ile temsil
edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından;
10 www.gib.gov.tr
• Elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedeli,
• Elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan
giderler ve ödenen vergi ve harçların
düşülmesi suretiyle bulunmaktadır.
Maliyet bedelinin tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi
Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek
bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen
işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen
değer esas alınır.
İşletmeye dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması
halinde, iktisadi kıymetlerin maliyet bedeli yerine amortismanlar
düşüldükten sonra kalan net değeri esas alınır.
Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik
edilememesi halinde Vergi Usul Kanunu'nun 266 ncı maddesinde yazılı
itibari değer iktisap bedeli olarak kabul edilir.
Dar mükelleflerin (kurumlar dahil), yabancı sermaye mevzuatına göre
ilgili mercilerden izin almak suretiyle, Türkiye'ye bizzat getirdikleri nakdi
veya ayni sermaye karşılığında iktisap ettikleri menkul kıymetler ile
iştirak hisselerini elden çıkarmalarından doğan değer artışı kazançlarının
hesabında, kur farkından doğan kazançlar dikkate alınmaz. Şu kadar
ki, bu mükelleflerin Türkiye'de elde ettikleri kazançların, münhasıran
bu menkul kıymet veya iştirak hisseleri dolayısıyla elde edilen menkul
sermaye iratlarından ve bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılmasından
doğan değer artışı kazançlarından ibaret olması şarttır. Bu mükelleflerin,
Türkiye'de menkul kıymet alım satımıyla devamlı olarak uğraşmaları
halinde, kur farkından doğan kazançlar da ticari kazancın hesabında
dikkate alınır.
Kur farkından doğan kazançların hesabında, menkul kıymet veya iştirak
hisselerinin iktisabına tahsis edilen yabancı sermayenin bu kıymet veya
hisselerin iktisap tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz
alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı ile bu kıymet veya
hisselerin elden çıkarılması tarihindeki aynı miktar yabancı sermayenin
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan
Türk Lirası karşılığı arasındaki fark esas alınır.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 11
1.2.1. Endeksleme Yapılması
Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 81 inci maddesinin son fıkrasında,
mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedelinin, elden çıkarılan
mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik
Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında
artırılarak tespit edileceği ve endekslemenin yapılabilmesi için artış
oranının % 10 veya üzerinde olması gerektiği yönünde hükümlere yer
verilmiştir.
Vergi Usul Kanunu'nun Mükerrer 298 inci maddesinde Üretici Fiyat Genel
Endeksi (ÜFE) ibaresi yer almakta olup, 5429 sayılı Türkiye İstatistik
Kanunu'nda ise, muhtelif mevzuatta Üretici Fiyat Endeksine (ÜFE)
yapılmış olan atıfların, Türkiye İstatistik Kurumunca hesaplanan Yurt İçi
Üretici Fiyat Endeksine (Yİ-ÜFE) yapılmış sayılacağı belirtilmiştir.
2006 yılı itibarıyla Türkiye İstatistik Kurumunun resmi internet sayfasından
(www.tuik.gov.tr) edinilen Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE)
rakamlarına ilişkin tablo aşağıdadır.
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (Yİ-ÜFE) RAKAMLARI
Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
2006 123,51 123,83 124,14 126,54 130,05 135,28 136,45 135,43 135,11 135,73 135,33 135,16
2007 135,09 136,37 137,70 138,80 139,34 139,19 139,28 140,47 141,90 141,71 142,98 143,19
2008 143,80 147,48 152,16 159,00 162,37 162,90 164,93 161,07 159,63 160,54 160,49 154,80
2009 155,16 156,97 157,43 158,45 158,37 159,86 158,74 159,40 160,38 160,84 162,92 163,98
2010 164,94 167,68 170,94 174,96 172,95 172,08 171,81 173,79 174,67 176,78 176,23 178,54
2011 182,75 185,90 188,17 189,32 189,61 189,62 189,57 192,91 195,89 199,03 200,32 202,33
2012 203,10 202,91 203,64 203,81 204,89 201,83 201,20 201,71 203,79 204,15 207,54 207,29
2013 206,91 206,65 208,33 207,27 209,34 212,39 214,50 214,59 216,48 217,97 219,31 221,74
2014 229,10 232,27 233,98 234,18 232,96 233,09 234,79 235,78 237,79 239,97 237,65 235,84
2015 236,61 239,46 241,97 245,42 248,15 248,78 247,99 250,43 254,25 253,74 250,13 249,31
2016 250,67 250,16 251,17 252,47 256,21 257,27 257,81 258,01 258,77 260,94 266,16 274,09
2017 284,99 288,59 291,58 293,79 295,31 295,52 297,65 300,18 300,90 306,04 312,21 316,48
2018 319,60 328,17 333,21 341,88 354,85 365,60 372,06 396,62 439,78 443,78 432,55 422,94
2019 424,86 425,26 431,98 444,85 456,74 457,16 452,63 449,96 450,55 451,31 450,97 454,08
12 www.gib.gov.tr
Örnek 13: Mükellef (R), 10.03.2015 tarihinde 300.000 TL'ye satın almış
olduğu gayrimenkulü 25.04.2019 tarihinde 600.000 TL'ye satmıştır.
Bu durumda söz konusu gayrimenkul 5 yıllık süre dolmadan elden
çıkarıldığı için mükellef adına oluşacak değer artışı kazancı aşağıdaki gibi
hesaplanacaktır.
Gayrimenkulün iktisap tarihinden önceki ay olan Şubat 2015 döneminde
Yİ-ÜFE 239,46; elden çıkarıldığı aydan önceki ay olan Mart 2019
döneminde Yİ-ÜFE 431,98 olarak gerçekleşmiştir. Bu durumda
endeksleme oranının ilgili dönemde %10'un üzerinde [(431,98 – 239,46)
/239,46] = % 80,39 artmış olduğu görülmektedir.
Dolayısıyla elden çıkarılan gayrimenkulün endekslenmiş maliyet bedeli;
300.000 TL x (431,98 / 239,46) = 541.192,68 TL olarak dikkate alınacaktır.
Buna göre mükellef, satmış olduğu gayrimenkulden dolayı (600.000 –
541.192,68 =) 58.807,32 TL tutarında istisna öncesi değer artışı kazancı
elde etmiş olacaktır.
Söz konusu kazanca, 2019 yılında geçerli olan 14.800 TL tutarındaki
istisna uygulandıktan sonra bulunacak (58.807,32 – 14.800 =) 44.007,32
TL'ye vergi nispetleri uygulandığında mükellefin Hesaplanan Gelir Vergisi
8.181,98 TL olacaktır.
Söz konusu gayrimenkulün 25.04.2019 tarihinde elden çıkarılmasından
doğan 2019 yılı değer artışı kazancı, 2020 yılının Mart ayında yıllık gelir
vergisi beyannamesi ile beyan edilip, 2020 yılının Mart ve Temmuz
aylarında 2 eşit taksitle ödenecektir.
1.3. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARINDA İSTİSNA DEĞER ARTIŞI
KAZANÇLARINDA İSTİSNA
Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 80 inci maddesine göre;
• Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına ait ticari
plakaların elden çıkarılmasından doğan kazançların tamamı,
• Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden
çıkarılmasından sağlananlar hariç olmak üzere bir takvim yılında elde
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
edilen değer artışı kazancının 2019 takvim yılı için 14.800 TL'si,
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 13
• 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilen menkul kıymet ve
diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan
kazançların 2019 yılı için 33.000 TL'si,
gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Ancak elden çıkarılan değer, 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilmiş
menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ise istisna uygulanmayacak,
elde edilen gelirden giderler düşülecek ve kalan tutar beyan edilecektir.
2019 yılı içerisinde mal ve hakların elden çıkarılması karşılığında
sağlanan ve istisna rakamlarını aşan kazançların beyan edilmesi
gerekmektedir.
1.4. VERGİLENDİRİLMEYECEK DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI
Gelir Vergisi Kanunu'nun 81 inci maddesine göre aşağıdaki yazılı hallerde
değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanuni mirasçılar
tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar
tarafından işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle
(bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle
bütün halinde) aynen devir alınması.
2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin
bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde
devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve
devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir
bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı
alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı
olması şarttır.).
3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı
bendinde yazılı şartlar dahilinde nev'i değiştirerek sermaye
şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin
şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil
değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim
şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı
olması şarttır.).
14 www.gib.gov.tr
2. ARIZİ KAZANÇLAR
2.1. KAPSAMI
Gelir Vergisi Kanunu'nun 82 nci maddesinde belirtilen arızi kazançlar,
yapılması devamlılık arz etmeyen faaliyetlerden elde edilen gelirlerin
vergilendirilmesine yönelik düzenlemeleri içermektedir. Maddeye göre
vergiye tabi arızi kazançlar şunlardır:
1. Arızi olarak ticari muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki
muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar.
2. Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin
durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle
bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak
edilmemesi karşılığında elde edilen hasılat.
3. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında
alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların
tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde
doğan kazançlar dahil).
4. Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil
edilen hasılat.
5. Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili
olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz
alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil).
6. Dar mükellefiyete tabi olanların GVK 45 inci maddede yazılı işleri
(Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işleri)
arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar.
Hasılat; alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) diğer suretlerle elde edilen
ve para ile temsil edilebilen menfaatleri ifade eder.
2.2. SAFİ ARIZİ KAZANCIN TESPİTİ
Arızi kazançlarda safi kazanç; satış bedelinden maliyet bedeli ve satış
dolayısıyla yapılan giderlerin indirilmesi veya elde edilen hasılattan tevsik
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
edilmek kaydıyla yapılan giderlerin düşülmesi ile bulunur.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 15
Arızi kazançların safi miktarı aşağıdaki şekilde tespit edilir.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 82 nci maddesinin birinci fıkrasının;
1. (1) numaralı bendinde yazılı işlerde, satış bedelinden maliyet bedeli
ve satış dolayısıyla yapılan giderler indirilir.
2. (2), (3), (4) ve (5) numaralı bentlerinde yazılı işlerde, elde edilen
hasılattan tevsik edilmek kaydıyla yapılan giderler indirilir.
3. (6) numaralı bendinde yazılı işlerde, 45 inci madde hükümleri
uygulanır.
2.3. ARIZİ KAZANÇLARDA İSTİSNA
Gelir Vergisi Kanunu'nun 82 nci maddesinde 6 bent olarak saylan arızi
kazançlarda, bir kısım bentler istisna uygulamasından faydalanırken
bir kısım ise istisnaya tabi olmayıp elde edilen kazanç tutarından
tevsik edilmesi koşuluyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan tutar
üzerinden vergilendirilmektedir.
Bir takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan
kazançlar (henüz başlamamış olan ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete
hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi
karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının 2019 yılı için
33.000 TL'lik kısmı gelir vergisinden müstesnadır.
Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak
sonradan elde ettikleri kazançlar ile zarar yazılan değersiz alacaklarla,
karşılık ayrılan şüpheli alacakların sonradan tahsili istisna uygulamasının
dışındadır.
Dar mükellefiyete tabi olanların 45 inci maddede (Dar mükellefiyete tabi
olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma
işlerinde elde ettikleri kazançlar, Kurumlar Vergisine tabi yabancı ulaştırma
kurumlarının kazançlarının tayinine ait esaslara göre tespit olunur.) yazılı
işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançları da istisna
uygulamasının dışındadır.
İstisna tutarı, arızi kazançların toplam tutarına uygulanacak olup
aşan kısmın beyan edilmesi gerekir.
16 www.gib.gov.tr
3. YILLIK BEYANNAMEYE DAHİL EDİLEN KAZANÇ VE İRATLARDAN
YAPILACAK İNDİRİMLER
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi
Kanunu'nun 89 uncu maddesi ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir
vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek
gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık
beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin
ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.
Diğer kazanç ve iratlardan indirim konusu yapılabilecek bazı hususlar
şunlardır;
1. Hayat/şahıs sigorta primleri,
2. Eğitim ve sağlık harcamaları,
3. Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve
yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar,
4. Sponsorluk harcamaları,
5. Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz
karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
6. İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay
Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
7. Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bazı bağış ve yardımlar;
• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ile Sosyal
Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılan bağışlar,
• Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumuna yapılan bağışlar
ve yardımlar,
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna yapılan bağışlar,
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna yapılan bağışlar,
• Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfına yapılan bağışlar,
• Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu
kapsamında kurulan ormanlarda ağaçlandırma, bakım ve koruma
masraflarının tamamı,
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 17
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu uyarınca yapılan bağışlar,
• Üniversitelere, yüksek teknoloji enstitüleri ile gelirlerinin en az
dörtte üçünü münhasıran devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin
devam ettirilmesi ve desteklenmesini amaç edinmek üzere
kurulan ve fiilen bu çerçevede faaliyette bulunan vakıflardan
Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınanlara makbuz
karşılığında yapılan bağışlar,
• 7174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanun kapsamında
kurulan idareye yapılan her türlü nakdî ve ayni bağış ve yardımlar
ile sponsorluk harcamaları.
•    174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanun kapsamında kurulan
idareye yapılan her türlü nakdî ve ayni bağış ve yardımlar ile
sponsorluk harcamaları.
Bağış ve yardımın nakden yapılmaması halinde, bağışlanan veya
yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet
değeri, yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir
Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınır.
4. BEYANNAMENİN VERİLME ZAMANI VE ŞEKLİ
Gelir Vergisi Kanunu'nun 85 inci maddesine göre mükellefler, yedi gelir
unsuruna ilişkin kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç
ve iratları için bu kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname
verirler. Bu kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede
toplanması zorunludur.
İstisna haddi içinde kalan değer artışı kazançları ve arızi kazançlar için
beyanname verilmesine gerek bulunmamaktadır.
Beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi
Kanunu'na göre kesilmiş bulunan vergiler, beyanname üzerinden
hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir, mahsubu yapılan miktar
gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe
bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı
üzerine kendisine red ve iade edilir.
Gelir Vergisi Kanunu'na göre diğer kazanç ve iratların beyanı, mükellefiyetin
tam veya dar mükellef olmasına göre farklılık göstermektedir.
18 www.gib.gov.tr
4.1. TAM MÜKELLEFİYET
2019 yılında elde edilen beyana tabi diğer kazanç ve iratların, Yıllık Gelir
Vergisi Beyannamesi ile 1–31 Mart 2020 tarihleri arasında beyan edilmesi
gerekmektedir.
Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi;
• Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla internet ortamında,
• Bağlı bulunulan (ikametgahın bulunduğu yer) vergi dairesine kağıt
ortamında,
• 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme
aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile sözleşme imzalanarak
e-Beyanname sisteminden,
verilebilir.
Ayrıca bu mükelleflerin takvim yılı içinde;
• Memleketi terk etmesi halinde memleketi terkten önceki 15 gün
içinde,
• Ölümü halinde ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde vefat eden kişi
namına varislerce,
yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyanda bulunulması gerekmektedir.
4.1.1. Hazır Beyan Sistemi
Beyana tabi gelirleri sadece diğer kazanç ve iratlar, menkul sermaye
iradı, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri) ile ücretten ibaret olan
mükellefler; bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini Başkanlığımız tarafından
önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunduğu kullanımı kolay ve
hızlı bir sistem olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilirler.
Bu sistemden, sadece diğer kazanç ve irat, kira, menkul sermaye iradı veya
ücret gelirlerini ayrı veya birlikte elde eden mükellefler yararlanabilecektir.
Sistem üzerinden hazırlanan diğer kazanç ve iratlara yönelik
beyanname elektronik ortamda onaylandığı anda, şahıs adına vergi
dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik
olarak gerçekleştirilmektedir.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 19
Sisteme ve detaylı bilgiye Gelir İdaresi Başkanlığının www.gib.gov.tr
internet adresinden veya İnteraktif Vergi Dairesinden ulaşabilirsiniz.
4.2. DAR MÜKELLEFİYET
Gelir Vergisi Kanunu'na göre Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek
kişiler sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden
vergilendirilirler. Dar mükellefiyete tabi kimseler bakımından diğer
kazanç ve iradın Türkiye'de elde edilmesi için, bu kazanç veya iratları
doğuran işin veya muamelenin Türkiye'de ifa edilmesi veya Türkiye'de
değerlendirilmesi gerekir.
Değerlendirmeden maksat, ödemenin Türkiye'de yapılması veya ödeme
yabancı memlekette yapılmışsa, Türkiye'de ödeyenin veya nam ve
hesabına ödeme yapılanın hesaplarına intikal ettirilmesi veya karından
ayrılmasıdır.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 86 ncı maddesine göre dar mükellefiyette,
tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler, serbest
meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer
kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için
beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
Dar mükelleflerin, 2019 yılında elde edilen beyana tabi ticari ve zirai
kazançlarına ilişkin gelirlerinin, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile 1–31
Mart 2020 tarihleri arasında beyan edilmesi gerekmektedir.
Dar mükellefiyette yıllık beyanname;
• Türkiye'de vergi muhatabı mevcutsa onun Türkiye'de oturduğu
yerin, Türkiye'de vergi muhatabı yoksa işyerinin, işyeri birden
20 www.gib.gov.tr
fazla ise bu işyerlerinden herhangi birisinin bulunduğu yer vergi
dairesine kağıt ortamında elden veya posta yoluyla,
• 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme
aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile sözleşme imzalanarak
e-Beyanname sisteminden,
verilebilir.
4.2.1. Münferit Beyanname
Münferit beyanname, dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname
ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif
suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur.
Dar mükellefiyete tabi mükelleflerden yıllık beyanname vermeye mecbur
olmayanlar:
1. Gayrimenkullerin elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve
iratlarını, gayrimenkulün bulunduğu,
2. Menkul malların ve hakların elden çıkarılmasından doğan diğer
kazanç ve iratlarını, mal ve hakların Türkiye'de elden çıkarıldığı,
3. Ticari veya zirai bir ișletmenin faaliyetinin durdurulması veya terk
edilmesi karșılığında elde ettikleri diğer kazanç ve iratlarını
ișletmenin bulunduğu,
4. Arızi olarak ticari ișlemlerin yapılmasından veya bu nitelikteki
ișlemlere tavassuttan elde edilen diğer kazanç ve iratlarla, arızi
olarak serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edilen kazançlar
ve dar mükellefiyete tabi olanların 45 inci maddede yazılı ișleri arızi
olarak yapmalarından elde ettikleri diğer kazanç ve iratlar,
faaliyetin yapıldığı veya yolcu veya yükün tașıta alındığı,
5. Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri ișleriyle ilgili
olarak sonradan elde ettikleri diğer kazanç ve iratlar (zarar yazılan
değersiz alacaklarla, karșılık ayrılan șüpheli alacakların tahsili
dahil), ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girișilmemesi veya
ihale, artırma ve eksiltmelere iștirak edilmemesi karșılığında elde
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
ettikleri diğer kazanç ve iratları, vergisi tevkif suretiyle alınmamıș
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 21
menkul sermaye iratlarını ve diğer her türlü kazanç ve irada ilişkin
ödemenin Türkiye'de yapıldığı,
6. Diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen,
yerin vergi dairesine münferit beyanname ile bildirmeye mecburdurlar.
Bu kazanç ve iratlardan serbest meslek faaliyetlerine ilişkin olanların
beyannamelerinin bu faaliyetlerin sona erdiği, bu kazanç dışındaki diğer
kazanç ve iratlarla ilgili beyannamelerin ise bu kazanç ve iratların iktisap
olunduğu tarihten itibaren 15 gün içinde ilgili vergi dairesine verilmesi
mecburidir.
Geliri telif ve patent haklarının satışından ibaret olan ve tamamı üzerinden
tevkif suretiyle gelir vergisi ödemiş bulunan dar mükellefiyete tabi
kimselerin bu gelirleri için münferit beyanname vermeleri ihtiyaridir.
5. UYGULANACAK VERGİ TARİFESİ
Gelir Vergisi Kanunu'na göre 2019 yılında elde edilen diğer kazanç ve
iratlara aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanarak gelir vergisi hesaplanır.*
Gelir vergisine tabi gelirler;
18.000 TL'ye kadar %15
40.000 TL'nin 18.000 TL'si için 2.700 TL, fazlası %20
98.000 TL'nin 40.000 TL'si için 7.100 TL (ücret gelirlerinde
148.000 TL'nin 40.000 TL'si için 7.100 TL), fazlası %27
500.000 TL'nin 98.000 TL'si için 22.760 TL (ücret gelirlerinde
500.000 TL'nin 148.000 TL'si için 36.260 TL), fazlası %35
500.000 TL'den fazlasının 500.000 TL'si için 163.460 TL
(ücret gelirlerinde 500.000 TL'den fazlasının 500.000 TL'si için
159.460 TL), fazlası
%40
oranında vergilendirilir.
*7194 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanunu 103. maddesinde yapılan
değişiklik.
2020 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınacak vergi
tarifesi, 310 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir.
22 www.gib.gov.tr
6. VERGİNİN ÖDENME ZAMANI VE ŞEKLİ
2019 yılında elde edilen diğer kazanç ve iratlara ilişkin olarak verilecek
yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin,
2020 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit olmak üzere;
• Birinci taksiti, damga vergisi ile birlikte 31 Mart 2020 tarihine
kadar,
• İkinci taksiti ise 4 Ağustos 2020 (31 Temmuz 2020 resmi tatile
rastladığından) tarihine kadar,
ödenmesi gerekmektedir.
Memleketi terk ve ölüm gibi mükellefiyetin kalkmasını gerektiren
durumlarda, beyan üzerine tarh edilen vergiler beyanname verme süreleri
içinde ödenecektir.
Münferit beyanname ile bildirilen kazançların vergisi, beyanname verme
süresi içinde vergi dairesine ödenir.
Verginizi Başkanlığımıza ait www.gib.gov.tr internet adresinde yer alan
anlaşmalı bankalardan ve tüm vergi dairelerimizden ödeyebilirsiniz.
DİĞER KAZANÇ VE İRATLARIN VERGİLENDİRİLMESİ REHBERİ
www.gib.gov.tr 23
Ayrıntılı bilgi için;
www.gib.gov.tr
GiB MOBiL
Ayrıntılı bilgi için;
www.gib.gov.tr
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
GiB MOBiL/gibsosyalmedya
Ayrıntılı bilgi için;
www.gib.gov.tr
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya
/gibsosyalmedya